Chủ hộ kinh doanh đóng BHXH bắt buộc từ 2026: Rủi ro khi bỏ qua

Trước đây, chủ hộ kinh doanh (HKD) không thuộc đối tượng bắt buộc phải đóng BHXH. Pháp luật không buộc họ phải tham gia BHXH bắt buộc, họ chỉ cần tham gia BHYT hoặc tham gia đóng BHXH tự nguyện (nếu muốn)

Tuy nhiên, từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (BHXH 2024) chính thức có hiệu lực pháp luật, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh chính thức được quy vào nhóm đối tượng tham gia đóng BHXH bắt buộc tương tự như với giám đốc doanh nghiệp hay người lao động bình thường. 

Xem thêm tại: https://manaboxvietnam.com/giai-the-ho-kinh-doanh-thu-tuc-dong-ho-kinh-doanh-moi-nhat/?preview_id=18782&preview_nonce=8d1c028252&post_format=standard&_thumbnail_id=15054&preview=true

1.Điều kiện tham gia

Theo khoản m Điều 2 Luật BHXH 2024 và điểm a khoản 2 Điều 3 Nghị định 158/2025/NĐ-CP, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và nộp thuế theo phương pháp kê khai hoặc thuế khoán thuộc diện phải tham gia BHXH bắt buộc kể từ ngày 01/7/2025, trừ trường hợp đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng hoặc đã đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định. Như vậy, chỉ cần có Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh, chủ hộ đã nằm trong đối tượng tham gia của BHXH, bất kể quy mô lớn hay nhỏ.

2. Về căn cứ đóng

Pháp luật cho phép chủ hộ kinh doanh tự lựa chọn mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, nhưng không thấp hơn mức tham chiếu và không vượt quá 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng. Với mức tham chiếu hiện hành là 2.340.000 đồng/tháng, mức đóng BHXH và BHYT tối thiểu của chủ hộ kinh doanh là 690.300 đồng/tháng (29,5% mức tham chiếu). Do chủ hộ tự đóng cho chính mình, khoản tiền này bao gồm cả phần “người sử dụng lao động” và “người lao động”.

Ví dụ, một chủ hộ kinh doanh lựa chọn mức tiền lương làm căn cứ đóng là 5.000.000 đồng/tháng để phù hợp với khả năng tài chính và quy mô hoạt động. Khi đó, số tiền BHXH, BHYT phải đóng mỗi tháng sẽ là khoảng 1.475.000 đồng (5.000.000 đồng × 29,5%). Trường hợp chủ hộ lựa chọn mức cao hơn, chẳng hạn 10.000.000 đồng/tháng, thì mức đóng tương ứng sẽ là khoảng 2.950.000 đồng/tháng. Ngược lại, nếu chọn mức thấp nhất theo mức tham chiếu hiện hành, chi phí tối thiểu phải trích nộp là 690.300 đồng/tháng.

3. Rủi ro pháp lý nếu không tuân theo nghĩa vụ

Vấn đề đáng quan tâm nhất không nằm ở con số phải đóng, mà ở rủi ro pháp lý nếu chủ hộ kinh doanh bỏ qua nghĩa vụ này.

Thứ nhất, cơ quan BHXH có quyền truy thu toàn bộ số tiền chưa đóng trong thời gian vi phạm, kèm theo lãi chậm đóng. Khoản lãi này thường cao hơn lãi suất ngân hàng và được tính trên toàn bộ số tiền trốn đóng, khiến chi phí thực tế có thể tăng lên đáng kể so với việc chủ động đóng ngay từ đầu.

Thứ hai, rủi ro lớn nhất hiện nay đến từ cơ chế liên thông dữ liệu giữa cơ quan Thuế và cơ quan BHXH. Khi một cá nhân đang nộp thuế môn bài, thuế khoán hoặc thuế kê khai dưới tư cách hộ kinh doanh, dữ liệu về mã số thuế sẽ được chia sẻ sang cơ quan BHXH. Trường hợp hệ thống ghi nhận có hộ kinh doanh đang hoạt động nhưng chưa tham gia BHXH bắt buộc, cơ quan BHXH hoàn toàn có cơ sở để gửi giấy mời làm việc, yêu cầu truy thu và xử lý vi phạm. 

Thứ ba, hành vi trốn đóng BHXH có thể bị xử phạt vi phạm hành chính, với mức phạt căn cứ theo tỷ lệ phần trăm trên số tiền trốn đóng theo quy định của Nghị định 12/2022/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn sửa đổi trong thời gian tới.

Cuối cùng, và cũng là hệ quả trực tiếp nhất, nếu không tham gia BHXH bắt buộc, chủ hộ kinh doanh sẽ không được hưởng các chế độ ốm đau, thai sản khi rủi ro xảy ra. Trong khi đó, điểm tích cực của Luật BHXH 2024 là lần đầu tiên nhóm chủ hộ kinh doanh được hưởng các chế độ ngắn hạn này,  điều mà BHXH tự nguyện trước đây hoàn toàn không có.

Trên thực tiễn, để triển khai thống nhất, BHXH tỉnh Hưng Yên đã ban hành Công văn số 162/BHXH-QLT ngày 14/8/2025 hướng dẫn cụ thể về mức đóng, phương thức đóng, thời hạn, hình thức nộp tiền và thủ tục đăng ký BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh. Các địa phương khác cũng sẽ ban hành hướng dẫn tương tự trong thời gian tới.

Từ góc độ quản trị và tuân thủ pháp luật, khuyến nghị đặt ra cho chủ hộ kinh doanh là cần chủ động rà soát lại tình trạng đăng ký kinh doanh, chuẩn bị ngân sách và thực hiện đăng ký BHXH sớm, thay vì chờ đến khi bị truy thu hoặc xử phạt. Việc chủ động tham gia không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý, mà còn là bước đi cần thiết để chuẩn hóa chi phí vận hành và bảo đảm an sinh cho chính người làm chủ trong dài hạn.

Liên hệ nếu quý khách cần tư vấn thêm: Ms Huyền Hotline/Zalo – 094 719 2091

Email: pham.thi.thu.huyen@manaboxvn.jp.

_______________