Phát hành cổ phiếu cho Nhân viên

Phát hành cổ phiếu cho nhân viên là một cách thức để gia tăng sự gắn bó với công ty. Cùng Manabox tìm hiểu những vấn đề cơ bản liên quan đến chủ đề này.

Chương trình phát hành cổ phiếu cho nhân viên (ESOP)

Chương trình ESOP là một chương trình mà qua đó công ty phát hành quyền chọn mua cổ phiếu mới cho người lao động thỏa mãn các điều kiện cụ thể. 

Điều kiện gắn với chương trình có thể là điều kiện về kết quả hoạt động của doanh nghiệp qua các chỉ tiêu kinh doanh hoặc giá cổ phiếu đối với doanh nghiệp đã niêm yết. Ví dụ: Nhà điều hành sẽ được cấp quyền mua 1000 cổ phiếu với mức giá A khi giá cổ phiếu của công ty được định giá là $12 hoặc với mức giá B khi giá cổ phiếu là $15 vào ngày cuối năm.

Điều kiện cũng có thể về thời gian làm việc với công ty, ví dụ: Nhà điều hành sau 3 năm làm việc với công ty sẽ được quyền mua 1000 cổ phiếu phát hành của công ty với mức giá ấn định hoặc mức giá ưu đại. Nếu nhà điều hành chấm dứt hợp đồng lao động với công ty trước thời hạn 3 năm sẽ không nhận được quyền này) 

Phương pháp thực hiện chương trình ESOP

Tiếp cận theo phương pháp thực hiện quyền chọn mua, có 03 loại phát hành ESOP.

• Loại 1: Phát hành yêu cầu thực hiện quyền chọn mua bằng việc phát hành cổ phiếu mới. Có nghĩa là, tại thời điểm thỏa mãn các điều kiện gắn với quyền chọn mua, người lao động phải thực hiện quyền bằng việc mua các cổ phiếu phát hành của Công ty. Như vậy bản chất của chương trình ESOP loại này là tăng vốn để tài trợ cho khoản chi phí thưởng nhân viên.
• Loại 2: Phát hành yêu cầu thực hiện quyền chọn mua bằng tiền mặt. Có nghĩa là, tại thời điểm thỏa mãn các điều kiện gắn với quyền chọn mua, người lao động được công ty thanh toán số tiền tương ứng với số lượng quyền chọn mua và giá cổ phiếu. Như vậy, bản chất của chương trình ESOP loại này là một khoản nợ-thanh toán cho nhân viên với số tiền căn cứ vào giá của quyền chọn
• Loại 3: Phát hành cho phép việc thực hiện quyền theo 1 trong 2 cách trên. Người lao động được quyền lựa chọn phương án thực hiện quyền khi thỏa các điều kiện gắn với quyền chọn.

Liên hệ tại Việt Nam

Việc phát hành cổ phiếu nói chung và cổ phiếu ESOP nói riêng được điều chỉnh bới Luật Chứng khoán. Để phát hành cổ phiếu ESOP, công ty đại chúng cần phải thỏa mãn các điều kiện:

1. Có phương án phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động được Đại hội đồng cổ đông thông qua.

2. Tổng số cổ phiếu phát hành theo chương trình trong mỗi 12 tháng không được vượt quá 5% số cổ phiếu đang lưu hành của công ty.

3. Có tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia chương trình, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng và thời gian thực hiện được Đại hội đồng cổ đông thông qua hoặc ủy quyền cho Hội đồng quản trị thông qua.

4. Trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, nguồn vốn chủ sở hữu đủ để tăng vốn cổ phần, cụ thể như sau:

a) Nguồn vốn chủ sở hữu sử dụng để phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động được căn cứ trên báo cáo tài chính kỳ gần nhất được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán được chấp thuận bao gồm các nguồn sau: thặng dư vốn cổ phần; quỹ đầu tư phát triển; lợi nhuận sau thuế chưa phân phối; quỹ khác (nếu có) được sử dụng để bổ sung vốn điều lệ theo quy định của pháp luật;

b) Trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động từ thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển, quỹ khác, nguồn vốn thực hiện được căn cứ trên báo cáo tài chính của công ty mẹ;

c) Trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động từ nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, lợi nhuận quyết định sử dụng để thưởng cho người lao động không được vượt quá mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất được kiểm toán. Trường hợp lợi nhuận quyết định sử dụng để thưởng cho người lao động thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất và cao hơn mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính riêng của công ty mẹ, công ty chỉ được thực hiện việc phân phối sau khi đã điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ.

5. Trường hợp công ty phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, tổng giá trị các nguồn quy định tại khoản 4 Điều này phải đảm bảo không thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm theo phương án được Đại hội đồng cổ đông thông qua.

6. Tổ chức phát hành phải mở tài khoản phong tỏa nhận tiền mua cổ phiếu của người lao động trừ trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động.

7. Việc phát hành cổ phiếu đáp ứng quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài theo quy định của pháp luật trong trường hợp phát hành cho người lao động là nhà đầu tư nước ngoài.

8. Cổ phiếu phát hành bị hạn chế chuyển nhượng tối thiểu 01 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành.

Kế toán chương trình ESOP

Tại Việt Nam, hiện nay chưa có Chuẩn mực hướng dẫn cụ thể cho nghiệp vụ ESOP. Do đó, hạch toán của nghiệp vụ này có thể tương tự nghiệp vụ phát hành cổ phiếu đối với chương trình có phát hành cổ phiếu, hoặc nghiệp vụ thanh toán thưởng cho người lao động đối với chương trình thanh toán bằng tiền.

Nếu doanh nghiệp có công ty mẹ nước ngoài chuẩn bị theo báo cáo hợp nhất theo chuẩn mực IFRS thì kế toán cần tham khảo chuẩn mực IFRS 2 – Share-Based Payment để hạch toán phù hợp.

Nguyen Tran Long

Manalabo Dep.

Sáng tạo nội dung của Bộ phận Manalabo, Công ty TNHH Manabox Việt Nam