Đoạn từ B34 đến B38 của IFRS 15 nêu rõ việc xác định bản chất cam kết của một đơn vị khi có sự tham gia của bên thứ ba trong việc cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng và xử lý Khoản thanh toán của chủ thể và đại lý
Nội dung bài viết
Tóm tắt chủ thể và đại lý
Đơn vị phải xác định liệu mình là chủ thể (tức là kiểm soát và trực tiếp cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ) hay là đại lý (chỉ sắp xếp cho bên thứ ba cung cấp). Việc này bao gồm việc đánh giá quyền kiểm soát hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể trước khi chuyển giao cho khách hàng.
Nếu đơn vị kiểm soát và có trách nhiệm chính trong việc cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ, đơn vị được xem là chủ thể và sẽ ghi nhận doanh thu từ việc bán hàng hóa hoặc dịch vụ đó. Ngược lại, nếu đơn vị chỉ đóng vai trò sắp xếp, nó sẽ ghi nhận doanh thu dưới dạng hoa hồng hoặc phí dịch vụ.
Ví dụ về vai trò Đại lý – Chủ thể và đại lý
Hãy cùng xem xét một ví dụ để minh họa sự phân biệt giữa nguyên tắc và đại lý trong công nhận doanh thu theo IFRS 15, sử dụng một công ty bán hàng điện tử trực tuyến: Tình huống ví dụ:
- Công ty P (Chủ thể) bán các mặt hàng điện tử khác nhau thông qua nền tảng trực tuyến của mình. Công ty này lấy nguồn sản phẩm từ nhiều nhà sản xuất khác nhau và bán chúng dưới tên của mình.
- Công ty A (Đại lý) vận hành một sàn giao dịch trực tuyến. Nó liệt kê các sản phẩm từ nhiều nhà cung cấp, bao gồm Công ty P, nhưng không tự giữ hàng tồn kho.
Chi tiết giao dịch:
- Sản phẩm: Laptop
- Giá bán: $1,000 mỗi đơn vị
- Số lượng bán: 100 đơn vị
Công ty P (Chủ thể):
- Giá mua hàng tồn kho: $700 mỗi đơn vị
- Tổng chi phí hàng tồn kho: 100 đơn vị x $700 = $70,000
- Doanh thu từ bán hàng: 100 đơn vị x $1,000 = $100,000
- Lợi nhuận gộp: $100,000 (doanh thu) – $70,000 (chi phí) = $30,000
Bút toán cho Công ty P:
- Nợ Tài khoản phải thu: $100,000
- Có Doanh thu bán hàng: $100,000
- Nợ Giá vốn hàng bán: $70,000
- Có Hàng tồn kho: $70,000
Công ty A (Đại lý):
- Tỷ lệ hoa hồng: 10% giá bán
- Hoa hồng kiếm được: 10% x $100,000 = $10,000
Bút toán cho Công ty A:
- Nợ Tài khoản phải thu: $10,000
- Có Doanh thu hoa hồng: $10,000
Phân tích:
Công ty P (Chủ thể):
- Kiểm soát hàng hóa trước khi chúng được bán cho khách hàng.
- Gánh chịu rủi ro và lợi ích từ hàng tồn kho (rủi ro lỗi thời, biến động giá, v.v.).
- Ghi nhận doanh thu dựa trên tổng số tiền giao dịch vì nó là nguyên tắc trong giao dịch.
Công ty A (Đại lý):
- Không kiểm soát hàng tồn kho hoặc có quyền quyết định giá cả ngoài mức hoa hồng của mình.
- Ghi nhận doanh thu dựa trên số tiền ròng (hoa hồng) mà nó kiếm được từ việc hỗ trợ bán hàng giữa Công ty P và khách hàng cuối.
Kết luận: Trong ví dụ này, Công ty P đóng vai trò là Chủ thể vì nó kiểm soát các sản phẩm trước khi chuyển giao cho khách hàng và ghi nhận toàn bộ giá trị giao dịch là doanh thu của mình, trong khi Công ty A đóng vai trò là đại lý, chỉ kiếm được doanh thu trên hoa hồng cho các dịch vụ đã cung cấp. Sự phân biệt này rất quan trọng để trình bày chính xác doanh thu và chi phí liên quan trong báo cáo
Ví dụ về vai trò Chủ thể – Chủ thể và đại lý
Trích dẫn bản dịch tiếng Việt – Chủ thể và đại lý
B34 Khi có một đơn vị khác tham gia vào việc cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng, đơn vị phải xác định liệu bản chất cam kết của đơn vị có phải là một nghĩa vụ thực hiện cung cấp các hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể (đơn vị là chủ thể) hay đơn vị sắp xếp để đơn vị khác đó cung cấp các hàng hóa hoặc dịch vụ này (đơn vị là đại lý). Đơn vị phải xác định liệu mình là chủ thể hay đại lý đối với từng hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể theo cam kết với khách hàng. Một hàng hóa hoặc dịch vụ quy định là một hàng hóa hoặc dịch vụ tách biệt (hoặc một gói các hàng hóa, dịch vụ tách biệt) để cung cấp cho khách hàng (theo quy định tại đoạn 27-30). Nếu một hợp đồng với khách hàng bao gồm nhiều hơn một hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể thì đơn vị có thể vừa là chủ thể đối với một số hàng hóa hoặc dịch vụ này vừa là đại lý đối với các hàng hóa hoặc dịch vụ khác.
B34A Để xác định bản chất cam kết (như mô tả tại đoạn B34), đơn vị phải:
(a) Xác định các hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể để cung cấp cho khách hàng (Ví dụ, hàng hóa hoặc dịch vụ có phải là quyền đối với một hàng hóa hoặc dịch vụ cung cấp bởi một đơn vị khác (xem đoạn 26); và
(b) Đánh giá liệu đơn vị có kiểm soát (như quy định tại đoạn 33) đối với từng hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể trước khi hàng hóa hoặc dịch vụ đó được chuyển giao cho khách hàng hay không.
B35 Đơn vị là chủ thể nếu kiểm soát hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể trước khi chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ đó cho khách hàng. Tuy nhiên, đơn vị không nhất thiết phải kiểm soát một hàng hóa cụ thể nếu có quyền sở hữu về mặt pháp lý đối với hàng hóa đó chỉ trong một khoảng thời gian ngắn trước khi quyền sở hữu về mặt pháp lý được chuyển giao cho khách hàng. Đơn vị là chủ thể trong một hợp đồng có thể tự hoàn thành nghĩa vụ thực hiện cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể hoặc đưa một bên khác (ví dụ, nhà thầu phụ) thay mặt cho đơn vị thực hiện một số phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ thực hiện.
B35A Khi có một đơn vị khác tham gia vào việc cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng, đơn vị là một chủ thể nếu có quyền kiểm soát bất kì yếu tố nào trong các yếu tố sau:
- a) Một hàng hóa hoặc tài sản khác từ bên thứ ba mà sau đó sẽ được chuyển giao cho khách hàng.
- b) Quyền đối với dịch vụ được thực hiện bởi bên thứ ba mà quyền này cho doanh nghiệp khả năng quyết định việc cung cấp dịch vụ cho khách hàng của bên đó thay cho đơn vị.
- c) Một hàng hóa hoặc dịch vụ từ bên thứ ba mà sau đó sẽ được kết hợp với các hàng hóa, dịch vụ khác nhằm cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể cho khách hàng. Ví dụ, nếu một đơn vị cung cấp dịch vụ đáng kể trong việc kết hợp hàng hóa hoặc dịch vụ cung cấp bởi đơn vị khác (xem đoạn 29(a)) để tạo thành hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể mà khách hàng yêu cầu, đơn vị đó kiểm soát hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể trước khi chuyển giao cho khách hàng. Điều này là bởi đơn vị trước hết có quyền kiểm soát đầu vào tạo nên hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể (bao gồm hàng hóa hoặc dịch vụ từ bên thứ ba) và có quyền quyết định việc sử dụng chúng để tạo ra sản phẩm đầu ra tích hợp là hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể.
B35B Khi (hoặc ngay khi) đơn vị là chủ thể hoàn thành một nghĩa vụ thực hiện, đơn vị ghi nhận doanh thu là tổng giá trị khoản thanh toán mà đơn vị dự kiến có quyền thụ hưởng thông qua hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể đã được chuyển giao.
B36 Đơn vị là một đại lý nếu nghĩa vụ thực hiện của đơn vị là sắp xếp để bên thứ 3 cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể. Một đơn vị là đại lý sẽ không kiểm soát hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể cung cấp bởi một bên thứ ba trước khi hàng hóa hoặc dịch vụ đó được chuyển giao cho khách hàng. Khi (hoặc ngay khi) một đơn vị là đại lý hoàn thành nghĩa vụ thực hiện, đơn vị ghi nhận doanh thu là giá trị của khoản phí hoặc hoa hồng dự kiến có quyền thụ hưởng thông qua việc sắp xếp để bên thứ ba cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể. Phí hoặc hoa hồng có thể là giá trị thuần của khoản thanh toán mà đơn vị giữ lại sau khi thanh toán cho bên cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ trong hợp đồng.
B37 Các dấu hiệu chỉ ra rằng đơn vị kiểm soát hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể trước khi chúng được chuyển giao cho khách hàng (và vì thế đơn vị là một chủ thể (xem đoạn B35)) bao gồm nhưng không giới hạn ở những dấu hiệu sau:
(a) Đơn vị chịu trách nhiệm chính về việc hoàn thành cam kết cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể. Điều này thường bao gồm trách nhiệm trong việc đạt được sự chấp nhận về hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể (ví dụ, trách nhiệm cơ bản trong việc sản phẩm hoặc dịch vụ quy định đáp ứng được yêu cầu của khách hàng). Nếu đơn vị chịu trách nhiệm chính về việc hoàn thành cam kết cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể thì có nghĩa là bên thứ ba đang thay mặt cho đơn vị để cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể.
(b) Đơn vị chịu rủi ro về hàng tồn kho trước khi hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể được chuyển giao cho khách hàng hoặc sau khi đơn vị chuyển giao quyền kiểm soát cho khách hàng (ví dụ, khách hàng có quyền trả lại hàng). Ví dụ, nếu đơn vị có được hoặc tự cam kết sẽ có được hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể trước khi có được hợp đồng với khách hàng thì có nghĩa là đơn vị có khả năng quyết định việc sử dụng và có được gần như toàn bộ lợi ích còn lại từ hàng hóa hoặc dịch vụ trước khi chuyển giao cho khách hàng.
(c) đơn vị có quyền xác định mức giá cho hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể. Việc xác định mức giá mà khách hàng phải trả cho hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể có nghĩa là đơn vị có khả năng quyết định việc sử dụng hàng hóa hoặc dịch vụ đó và thu được gần như toàn bộ lợi ích còn lại. Tuy nhiên, một đại lý có thể có quyền xác định mức giá trong một số trường hợp. Ví dụ, một đại lý có thể linh hoạt trong việc xác định mức giá nhằm tạo ra thu nhập tăng thêm từ dịch vụ sắp xếp để bên thứ ba cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng.
B37A Các dấu hiệu nêu tại đoạn B37 có thể ít nhicó thích hợp trong việc đánh giá quyền kiểm soát của đơn vị, tùy thuộc vào bản chất của hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể và các điều khoản và điều kiện của hợp đồng. Bên cạnh đó, các dấu hiệu khác có thể cung cấp các bằng chứng thuyết phục hơn ở các hợp đồng khác nhau.
B38 Nếu bên thứ ba tiếp nhận nghĩa vụ thực hiện và quyền theo hợp đồng của đơn vị thì đơn vị không còn nghĩa vụ chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể cho khách hàng (nghĩa là đơn vị không còn là chủ thể nữa) và không được ghi nhận doanh thu cho nghĩa vụ thực hiện đó. Thay vào đó, đơn vị phải đánh giá liệu có ghi nhận doanh thu cho việc hoàn thành nghĩa vụ thực hiện là giúp bên thứ ba đạt được hợp đồng với khách hàng (nghĩa là liệu đơn vị có phải là đại lý hay không).
English – Example
Let’s consider an example to illustrate principal versus agent considerations in sale recognition under IFRS 15, using a company that sells electronic goods online:
Example Scenario:
- Company P (Principal) sells various electronic items through its online platform. It sources these products from various manufacturers and sells them under its own name.
- Company A (Agent) operates an online marketplace. It lists products from various vendors, including Company P, but does not hold inventory itself.
Transaction Details:
- Product: Laptop
- Sale Price: $1,000 per unit
- Units Sold: 100 units
Company P (Principal):
- Inventory Purchase Price: $700 per unit
- Total Inventory Cost: 100 units x $700 = $70,000
- Revenue from Sales: 100 units x $1,000 = $100,000
- Gross Profit: $100,000 (revenue) – $70,000 (cost) = $30,000
Journal Entries for Company P:
- Debit Accounts Receivable: $100,000
- Credit Sales Revenue: $100,000
- Debit Cost of Goods Sold: $70,000
- Credit Inventory: $70,000
Company A (Agent):
- Commission Rate: 10% of the sale price
- Commission Earned: 10% x $100,000 = $10,000
Journal Entries for Company A:
- Debit Accounts Receivable: $10,000
- Credit Commission Revenue: $10,000
Analysis:
Company P (Principal):
- Controls the goods before they are sold to the customer.
- Bears the inventory risks and rewards (risk of obsolescence, price volatility, etc.).
- Recognizes revenue based on the gross amount of the transaction as it is the principal in the transaction.
Company A (Agent):
- Does not control the inventory or have authority over the pricing beyond its commission.
- Recognizes revenue based on the net amount (commission) it earns from facilitating the sale between Company P and the end customer.
Conclusion: In this example, Company P acts as the principal since it controls the products before they are transferred to the customers and recognizes the entire transaction value as its revenue, while Company A acts as the agent, earning revenue only on the commission for the services provided. This distinction is crucial for accurately presenting revenue and related costs in the financial statements as required by IFRS 15.
IFRS 15 – Principal versus agent considerations
When another party is involved in providing goods or services to a customer, the entity shall determine whether the nature of its promise is a performance obligation to provide the specified goods or services itself (ie the entity is a
principal) or to arrange for those goods or services to be provided by the other party (ie the entity is an agent). An entity determines whether it is a principal or an agent for each specified good or service promised to the customer. A
specified good or service is a distinct good or service (or a distinct bundle of goods or services) to be provided to the customer (see paragraphs 27–30). If a contract with a customer includes more than one specified good or service, an entity could be a principal for some specified goods or services and an agent for others.
To determine the nature of its promise (as described in paragraph B34), the entity shall:
(a) identify the specified goods or services to be provided to the customer (which, for example, could be a right to a good or service to be provided by another party (see paragraph 26)); and
(b) assess whether it controls (as described in paragraph 33) each specified good or service before that good or service is transferred to the customer.
An entity is a principal if it controls the specified good or service before that good or service is transferred to a customer. However, an entity does not necessarily control a specified good if the entity obtains legal title to that good only momentarily before legal title is transferred to a customer. An entity that is a principal may satisfy its performance obligation to provide the specified good or service itself or it may engage another party (for example, a
subcontractor) to satisfy some or all of the performance obligation on its behalf.
When another party is involved in providing goods or services to a customer, an entity that is a principal obtains control of any one of the following:
(a) a good or another asset from the other party that it then transfers to the customer.
(b) a right to a service to be performed by the other party, which gives the entity the ability to direct that party to provide the service to the customer on the entity’s behalf.
(c) a good or service from the other party that it then combines with other goods or services in providing the specified good or service to the customer. For example, if an entity provides a significant service of integrating goods or services (see paragraph 29(a)) provided by another party into the specified good or service for which the customer has contracted, the entity controls the specified good or service before that good or service is transferred to the customer. This is because the entity first obtains control of the inputs to the specified good or service
(which includes goods or services from other parties) and directs their use to create the combined output that is the specified good or service.
When (or as) an entity that is a principal satisfies a performance obligation, the entity recognises revenue in the gross amount of consideration to which it expects to be entitled in exchange for the specified good or service transferred.
An entity is an agent if the entity’s performance obligation is to arrange for the provision of the specified good or service by another party. An entity that is an agent does not control the specified good or service provided by another party before that good or service is transferred to the customer. When (or as) an entity that is an agent satisfies a performance obligation, the entity recognises revenue in the amount of any fee or commission to which it
expects to be entitled in exchange for arranging for the specified goods or services to be provided by the other party. An entity’s fee or commission might be the net amount of consideration that the entity retains after paying the other party the consideration received in exchange for the goods or services to be provided by that party.
Indicators that an entity controls the specified good or service before it is transferred to the customer (and is therefore a principal (see paragraph B35)) include, but are not limited to, the following:
(a) the entity is primarily responsible for fulfilling the promise to provide the specified good or service. This typically includes responsibility for the acceptability of the specified good or service (for example, primary responsibility for the good or service meeting customer specifications).
If the entity is primarily responsible for fulfilling the promise to provide the specified good or service, this may indicate that the other party involved in providing the specified good or service is acting on the entity’s behalf.
(b) the entity has inventory risk before the specified good or service has been transferred to a customer or after transfer of control to the customer (for example, if the customer has a right of return). For example, if the entity obtains, or commits itself to obtain, the specified good or service before obtaining a contract with a customer, that may indicate that the entity has the ability to direct the use of, and obtain substantially all of the remaining benefits from, the good or service before it is transferred to the customer.
(c) the entity has discretion in establishing the price for the specified good or service. Establishing the price that the customer pays for the specified good or service may indicate that the entity has the ability to direct the use of that good or service and obtain substantially all of the remaining benefits. However, an agent can have discretion in
establishing prices in some cases. For example, an agent may have some flexibility in setting prices in order to generate additional revenue from its service of arranging for goods or services to be provided by other parties to customers.
The indicators in paragraph B37 may be more or less relevant to the assessment of control depending on the nature of the specified good or service and the terms and conditions of the contract. In addition, different indicators may provide more persuasive evidence in different contracts.
If another entity assumes the entity’s performance obligations and contractual rights in the contract so that the entity is no longer obliged to satisfy the performance obligation to transfer the specified good or service to the customer (ie the entity is no longer acting as the principal), the entity shall not recognise revenue for that performance obligation. Instead, the entity shall evaluate whether to recognise revenue for satisfying a performance obligation to obtain a contract for the other party (ie whether the entity is acting as an agent).
Liên hệ nếu quý khách cần tư vấn thêm: Ms Huyền Hotline/Zalo – 094 719 2091
Email: pham.thi.thu.huyen@manaboxvn.jp.
_______________
Việt Anh gia nhập Manabox từ năm 2017 và hiện đang làm Giám đốc vận hành tại Manabox Việt Nam. Với mong muốn chia sẻ kiến thức của bản thân, Việt Anh sẽ cung cấp những bài viết chất lượng nhất đến độc giả.